آترزی مری یکی از ناهنجاری های مادرزادی نادر دستگاه گوارش است که با انسداد کامل یا ناقص مری نوزاد همراه است و مانع عبور طبیعی غذا از دهان به معده می شود. این وضعیت معمولاً در بدو تولد تشخیص داده می شود و نیازمند مداخله جراحی فوری است. نوزادان مبتلا به آترزی مری ممکن است علائمی مانند استفراغ شدید ، سرفه و سختی در تغذیه نشان دهند و در صورت عدم درمان ، خطر مشکلات تنفسی و سوء تغذیه وجود دارد. تشخیص به موقع با مراجعه به فوق تخصص جراحی کودکان در کرمانشاه و مدیریت مناسب می تواند کیفیت زندگی نوزاد را به طور قابل توجهی بهبود دهد و از عوارض جدی جلوگیری کند. پژوهش های اخیر بر روش های جراحی کمتر تهاجمی و افزایش نرخ موفقیت درمان تمرکز دارند.
علائم اولیه آترزی مری
- استفراغ شدید یا مکرر بعد از تغذیه
- سختی یا ناتوانی در بلع
- سرفه یا خفگی هنگام تغذیه
- تولید زیاد بزاق و کف در دهان
- ناتوانی در افزایش وزن
- رنگ پریدگی یا کبودی هنگام تغذیه
- مشکلات تنفسی مکرر
- تورم شکم بعد از تغذیه
- رفلاکس شدید یا برگشت محتویات معده
علت ایجاد آترزی مری
آترزی مری یک ناهنجاری مادرزادی است که باعث انسداد کامل یا ناقص مری می شود و مانع عبور طبیعی غذا از دهان به معده می گردد. علت دقیق ایجاد آترزی مری هنوز به طور کامل شناخته نشده است ، اما تحقیقات علمی چندین عامل مهم را در بروز این اختلال نشان داده اند.
- عوامل ژنتیکی : برخی مطالعات نشان می دهند که تغییرات ژنتیکی و جهش های خاص می توانند در شکل گیری آترزی مری نقش داشته باشند. این اختلال ممکن است در برخی خانواده ها با سابقه مشابه بیشتر دیده شود.
- اختلال در رشد جنینی : این عارضه معمولاً در دوران جنینی رخ می دهد ، زمانی که مری و نای در حال شکل گیری هستند. هرگونه اختلال در تقسیم بندی و اتصال صحیح مری و نای می تواند باعث انسداد یا نارسایی در مری شود.
- عوامل محیطی مادر : قرار گرفتن مادر در معرض برخی داروها ، مواد شیمیایی یا عفونت ها در دوران بارداری می تواند خطر بروز آترزی مری را افزایش دهد.
- سندرم ها و ناهنجاری های همراه : این اختلال گاهی با سایر ناهنجاری ها مانند نقص قلبی ، مشکلات کلیوی یا سندرم های ژنتیکی دیده می شود که نشان می دهد علت ها می توانند ترکیبی از ژنتیک و محیط باشند.
- عوامل نامشخص : در بسیاری از موارد ، علت دقیق آترزی مری ناشناخته باقی می ماند و احتمال می رود ترکیبی از ژنتیک و محیط نقش داشته باشد.
شناخت این عوامل می تواند به تشخیص زودهنگام ، مراقبت های پیش از تولد و برنامه ریزی برای درمان به موقع نوزاد کمک کند. تحقیقات مستمر بر روی عوامل ژنتیکی و محیطی ، امید به کاهش شیوع و بهبود درمان این عارضه را افزایش داده است.
بهترین روش های درمان آترزی مری
- اتصال مستقیم مری (Primary Anastomosis) : رایج ترین روش برای آترزی مری با فاصله کوتاه بین دو بخش مری. شامل برداشتن بخش آسیب دیده و پیوند دو انتهای سالم مری است.
- استنت یا لوله گذاری موقت : در مواردی که فاصله بین دو بخش مری زیاد است و امکان اتصال مستقیم نیست. برای حفظ مسیر مری و آماده سازی نوزاد قبل از جراحی نهایی استفاده می شود.
- جراحی کم تهاجمی (Thoracoscopic Repair) : استفاده از دوربین و ابزارهای کوچک برای انجام جراحی از طریق سوراخ های کوچک قفسه سینه. کاهش درد ، کاهش مدت بستری و بهبود سریع تر نوزاد.
- تغذیه از طریق لوله معده یا روده (Gastrostomy/Jejunostomy) : برای نوزادانی که نیاز به زمان برای رشد دارند یا جراحی فوری امکان پذیر نیست. امکان تغذیه و رشد کافی تا زمان جراحی نهایی فراهم می شود.
چگونه می توان آترزی مری را تشخیص داد؟
تشخیص این عارضه معمولاً بلافاصله بعد از تولد یا حتی قبل از تولد انجام می شود. در دوران جنینی ، سونوگرافی معمولی می تواند نشانه هایی مانند مایع آمنیوتیک زیاد را نشان دهد که یکی از علائم بالقوه آترزی مری است. پس از تولد ، مشاهده علائم بالینی نوزاد مانند استفراغ شدید ، ناتوانی در تغذیه ، سرفه یا خفگی هنگام شیر خوردن و تولید زیاد بزاق می تواند پزشک را به سمت تشخیص هدایت کند.
- اشعه ایکس با قراردادن لوله کوچک در مری : نشان دهنده انسداد یا پایان ناگهانی مسیر مری است.
- باریم اسواژ یا آزمایش کنتراست : مسیر مری و هرگونه انسداد را نشان می دهد.
در برخی موارد ، سی تی اسکن یا سونوگرافی اضافی برای بررسی ناهنجاری های همراه ، مانند مشکلات قلبی یا کلیوی ، انجام می شود. تشخیص به موقع و دقیق باعث برنامه ریزی سریع جراحی و پیشگیری از عوارض جدی می شود.
نقش داروها و بیماری‌های مادر در ایجاد آترزی مری
تحقیقات نشان می دهد که داروها و بیماری های مادر در دوران بارداری می توانند نقش مهمی در ایجاد آترزی مری داشته باشند. مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد صرع ، داروهای ضد سایکلوسپورین یا داروهای محرک رشد در سه ماهه اول بارداری ممکن است خطر ناهنجاری های مادرزادی از جمله آترزی مری را افزایش دهد. علاوه بر داروها ، بیماری های مادر مانند دیابت کنترل نشده ، عفونت های ویروسی یا باکتریایی و اختلالات متابولیک می توانند بر رشد طبیعی جنین تأثیر بگذارند و احتمال بروز انسداد یا نارسایی در مری را بالا ببرند. با این حال ، در بسیاری از موارد علت دقیق ناشناخته باقی می ماند و احتمال می رود ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ، از جمله داروها و بیماری های مادر ، باعث بروز این عارضه شود. پیگیری پزشکی دقیق و مشاوره قبل از بارداری می تواند ریسک را کاهش دهد.
