کیست هیداتید کبد ناشی از عفونت انگلی Echinococcus granulosus است ، که یکی از گونه های کرم های نواری کوچک محسوب می شود. این انگل معمولاً در روده سگ ها و برخی حیوانات گوشتخوار زندگی می کند و تخم های آن از طریق مدفوع حیوان آلوده در محیط پخش می شوند. انسان به عنوان میزبان تصادفی ، معمولاً از طریق مصرف آب یا غذای آلوده ، سبزیجات نشسته نشده یا تماس مستقیم با سگ های آلوده دچار عفونت می شود. پس از ورود تخم ها به دستگاه گوارش ، لاروها از دیواره روده عبور کرده و وارد جریان خون می شوند و به کبد می رسند ، جایی که شروع به تشکیل کیست می کنند. کیست هیداتید به مرور زمان بزرگ می شود و ممکن است باعث فشار روی بافت های کبد ، درد یا سایر علائم شود. عدم درمان به موقع می تواند منجر به پارگی کیست ، عفونت شدید و حتی شوک آنافیلاکسی شود ، بنابراین پیشگیری و تشخیص زودهنگام اهمیت ویژه ای دارد.
علائم اولیه کیست هیداتید کبد چیست؟
- درد مبهم یا فشار در ناحیه بالای راست شکم
- نفخ و احساس سنگینی در شکم
- تهوع یا استفراغ گاه به گاه
- کاهش اشتها
- خستگی و ضعف عمومی
- افزایش تدریجی حجم شکم در موارد پیشرفته
- زردی خفیف پوست یا چشم (در صورت انسداد مجاری صفراوی)
- حساسیت به لمس در ناحیه کبد
- تب خفیف در صورت عفونت کیست
- کاهش وزن غیرمنتظره
کیست هیداتید کبد چگونه تشخیص داده می شود؟
- سونوگرافی شکم : اولین و رایج ترین روش برای شناسایی کیست ، تعیین اندازه ، تعداد و موقعیت آن در کبد.
- سی تی اسکن (CT scan) : برای بررسی دقیق تر ساختار کیست ، وجود کیست های متعدد یا پیچیده و تعیین ارتباط آن با عروق و بافت های اطراف.
- MRI کبد : در موارد خاص برای ارزیابی بهتر دیواره ها و محتوای داخلی کیست و تمایز آن از سایر توده های کبدی.
- آزمایش خون (Serology) : شناسایی آنتی بادی های ضد انگل Echinococcus granulosus ، که به تشخیص قطعی کمک می کند.
- آزمایش عملکرد کبد : بررسی میزان آنزیم های کبدی برای ارزیابی تأثیر کیست بر عملکرد کبد.
- معاینه بالینی : پزشک با لمس ناحیه بالای راست شکم ممکن است حساسیت یا تورم خفیف را تشخیص دهد.
- بیوپسی : به ندرت و در موارد خاص برای تأیید تشخیص ، زیرا خطر پارگی کیست و انتشار عفونت وجود دارد.
خطرات ناشی از پاره شدن کیست هیداتید کبد
پاره شدن کیست هیداتید کبد یکی از خطرناک ترین عوارض این بیماری محسوب می شود و می تواند تهدید جدی برای زندگی بیمار ایجاد کند. هنگام پارگی ، محتوای کیست شامل مایع و لاروی انگل به حفره شکمی یا جریان خون آزاد می شود که باعث انتشار عفونت به سایر اعضای بدن می گردد. این وضعیت می تواند منجر به شوک آنافیلاکسی ، واکنش شدید سیستم ایمنی بدن ، افت فشار خون و مشکلات تنفسی شود. علاوه بر این ، خطر تشکیل کیست های ثانویه در سایر اندام ها مانند ریه ، طحال یا مغز وجود دارد. پارگی کیست همچنین باعث التهاب شدید و عفونت بافت های اطراف کبد می شود که نیاز به اقدامات فوری پزشکی دارد. در بسیاری از موارد ، جراحی اورژانسی و درمان دارویی شدید ضروری است تا از بروز عوارض جدی و تهدید کننده زندگی پیشگیری شود. بنابراین تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب کیست هیداتید کبد اهمیت بسیار بالایی دارد.
کیست هیداتید کبد چگونه درمان می شود ؟
درمان دارویی : استفاده از داروهای ضد انگل مانند آلبندازول و گاهی مبندازول ، مؤثر در کیست های کوچک و غیرپیچیده که معمولاً درمان چند هفته تا چند ماه طول می کشد و نیاز به پیگیری مداوم دارد.
روش های مداخله ای (غیر جراحی) : Puncture, Aspiration, Injection, Re-aspiration (PAIR) شامل تخلیه محتویات کیست ، تزریق محلول ضد عفونی کننده و سپس تخلیه مجدد ، مناسب برای کیست های منفرد و در دسترس و کمتر تهاجمی نسبت به جراحی و زمان بهبودی کوتاه تر.
درمان جراحی : جراحی باز یا لاپاراسکوپی ، ضروری برای کیست های بزرگ ، پیچیده یا پاره شده . حذف کامل کیست و جلوگیری از بازگشت آن که ممکن است شامل برداشت بخشی از بافت کبد یا تخلیه کامل کیست باشد.
انتخاب روش درمانی باید توسط پزشک متخصص بر اساس شرایط فردی بیمار انجام شود. ترکیب درمان دارویی و جراحی در بسیاری از موارد بهترین نتیجه را به همراه دارد و ریسک بازگشت بیماری را کاهش می دهد. تشخیص زودهنگام و رعایت دقیق دستورات پزشکی نقش مهمی در موفقیت درمان و پیشگیری از عوارض جدی دارد.
تفاوت کیست هیداتید کبد ساده و پیچیده در کبد
- کیست ساده
- ساختار یکنواخت و حاوی مایع شفاف
- دیواره نازک و بدون عفونت یا بافت اضافی
- معمولاً کوچک و بدون علائم شدید
- درمان دارویی یا پیگیری منظم اغلب کافی است
- کیست پیچیده
- دارای دیواره های ضخیم ، جدا شدگی داخلی یا کیست های فرعی
- ممکن است حاوی چرک ، خون یا مواد جامد باشد
- خطر پارگی ، عفونت و انتشار انگل بالاتر است
- نیازمند جراحی یا روش های مداخله ای پیشرفته
- تشخیص دقیق با سونوگرافی ، CT scan یا MRI انجام می شود
