تنگی هیپرتروفیک پیلور یکی از شایع ترین اختلالات گوارشی در نوزادان و شیرخواران است که در اثر ضخیم شدن غیرطبیعی عضله پیلور ، خروج غذا از معده به روده کوچک با مشکل مواجه می شود. این بیماری معمولاً در هفته های ابتدایی زندگی ظاهر می گردد و والدین را با علائمی همچون استفراغ با فشار زیاد ، بی قراری و کاهش وزن نگران می سازد. اهمیت این اختلال نه تنها در شیوع نسبی آن ، بلکه در پیامدهای جدی ناشی از تأخیر در تشخیص و درمان نهفته است. گرچه علت دقیق آن به طور کامل روشن نشده ، ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. آگاهی پزشکان و خانواده ها از نشانه ها و روش های تشخیصی ، می تواند از عوارض خطرناک این بیماری پیشگیری کرده و با مداخله جراحی به موقع ، کیفیت زندگی کودک را به شکل چشمگیری بهبود بخشد.
تنگی هیپرتروفیک پیلور در نوزادان چیست ؟
تنگی هیپرتروفیک پیلور در نوزادان یک اختلال مادرزادی گوارشی است که در آن عضله پیلور ، یعنی دریچه بین معده و روده کوچک ، به طور غیرطبیعی ضخیم می شود. این ضخیم شدن مانع عبور مناسب شیر از معده به دوازدهه شده و باعث استفراغ با فشار زیاد و مکرر پس از تغذیه می گردد. بیماری معمولاً در هفته های دوم تا ششم زندگی ظاهر می شود و بیشتر در نوزادان پسر دیده می شود. علت دقیق آن ناشناخته است ، اما عوامل ژنتیکی و محیطی نقش دارند. درمان اصلی این عارضه جراحی به نام پیلورومایوتومی است که با برش عضله ضخیم شده ، عبور غذا به دستگاه گوارش طبیعی می شود.
علائم اولیه تنگی هیپرتروفیک پیلور
- استفراغ با فشار زیاد پس از شیر خوردن
- بی اشتهایی یا تغذیه ناکامل
- کاهش وزن یا عدم افزایش وزن
- کم آبی بدن (دهان خشک ، کاهش ادرار)
- یبوست
- بی قراری و گریه زیاد
- مشاهده توده کوچک در ناحیه بالای شکم (گاه قابل لمس)
بهترین روش های تشخیص تنگی هیپرتروفیک پیلور
تشخیص تنگی هیپرتروفیک پیلور در نوزادان نیازمند دقت بالای پزشک و استفاده از روش های بالینی و پاراکلینیکی است. بهترین روش های تشخیص این عارضه شامل موارد زیر می شوند :
- بررسی شرح حال و علائم بالینی : مشاهده استفراغ با فشار زیاد مکرر پس از تغذیه ، کاهش وزن ، بی قراری و علائم کم آبی از اولین نشانه هایی هستند که پزشک را به سمت تشخیص هدایت می کنند.
- معاینه فیزیکی شکم : در بسیاری از نوزادان می توان توده‌ای کوچک و سفت به شکل زیتون در قسمت بالای شکم و سمت راست لمس کرد که از علائم کلاسیک این بیماری است.
- سونوگرافی شکم : دقیق ترین و غیرتهاجمی رین روش برای تشخیص است. در سونوگرافی می توان ضخامت عضله پیلور (بیشتر از ۴ میلی متر) و طول آن (بیشتر از ۱۴-۱۶ میلی متر) را مشاهده و قطعی کردن تشخیص را انجام داد.
- آزمایش های خونی : برای بررسی وضعیت الکترولیت ها و تعادل اسید و باز در بدن انجام می شود ، زیرا استفراغ های مکرر می تواند منجر به آلکالوز متابولیک و کمبود الکترولیت هایی مانند پتاسیم و کلر شود.
- رادیوگرافی با ماده حاجب (Upper GI series) : در صورتی که سونوگرافی به هر دلیل نتواند تشخیص دقیق بدهد ، از این روش استفاده می شود. در این حالت ماده حاجب در معده و پیلور تزریق می شود و انسداد یا تأخیر عبور ماده از معده به روده کوچک قابل مشاهده خواهد بود.
به طور کلی ، ترکیب معاینه بالینی دقیق و سونوگرافی شکم به عنوان استاندارد طلایی برای تشخیص تنگی هیپرتروفیک پیلور شناخته می شود و به پزشک کمک می کند تا پیش از بروز عوارض شدید ، اقدام درمانی مناسب انجام دهد.
آیا تنگی هیپرتروفیک پیلور می تواند خود به خود درمان شود؟
تنگی هیپرتروفیک پیلور یک اختلال مادرزادی است و به طور خود به خود درمان نمی شود. عضله پیلور به طور غیرطبیعی ضخیم شده و مانع عبور غذا از معده به روده کوچک می گردد ، بنابراین بدون مداخله پزشکی ، علائم مانند استفراغ با فشار زیاد ، کاهش وزن و کم آبی ادامه می یابند و ممکن است عوارض جدی ایجاد کنند. تنها درمان قطعی این بیماری جراحی پیلورومایوتومی است که با برش عضله ضخیم شده ، مسیر خروج غذا را باز می کند. تشخیص به موقع و درمان سریع باعث بهبود کامل وضعیت نوزاد و پیشگیری از مشکلات تغذیه ای و کم آبی می شود.
جراحی تنگی هیپرتروفیک پیلور چگونه انجام می شود؟
جراحی تنگی هیپرتروفیک پیلور، که به آن پیلورومایوتومی گفته می شود ، درمان قطعی این بیماری است. این عمل معمولاً تحت بیهوشی عمومی و به صورت باز یا لاپاروسکوپی انجام می شود. در روش باز ، جراح با یک برش کوچک در ناحیه بالای شکم به عضله ضخیم شده پیلور دسترسی پیدا می کند. در روش لاپاروسکوپی ، چند برش کوچک و ابزارهای ویژه برای مشاهده و برش عضله استفاده می شوند. در طول عمل ، جراح عضله ضخیم شده پیلور را برش می دهد بدون اینکه پوشش داخلی معده آسیب ببیند ، تا مسیر خروج غذا به دوازدهه باز شود. این برش باعث کاهش انسداد و بازگشت تغذیه طبیعی می گردد. طول عمل کوتاه و معمولاً کمتر از یک ساعت است و بیمار پس از چند ساعت تا یک روز تحت مراقبت های اولیه قرار می گیرد. پس از جراحی ، تغذیه به آرامی آغاز می شود و علائم استفراغ برطرف می شوند. جراحی پیلورومایوتومی موفقیت بسیار بالایی دارد و اکثر نوزادان بهبودی کامل پیدا می کنند.
